Verdwenen buitenplaatsen virtueel zichtbaar maken

De uitdaging aangaan

De provincie Utrecht telt alleen al 108 archeologische rijksmonumenten in de eigen woonomgeving van burgers, vaak zijn ze onzichtbaar voor het blote oog.

Stel je voor, je loopt langs een leeg grasland of op een bospad en je kan met de telefoon zien hoe een kasteel, herberg of Romeins graf er vroeger op die plek uit zag. En ook nog de spannende verhalen over die bijzondere erfgoedplek kan beluisteren. Dit is precies wat we beogen te realiseren in dit pilot-project.

De uitdaging is dat bezoekers content zoeken waarin verschillende perspectieven zijn meegenomen in een verhaal dat aansluit op hun belevingswereld. Vaak associëren ze het Utrechtse cultureel erfgoed niet met deze waarden. Hoe zorgen we ervoor dat deze bijzondere erfgoedplekken in de provincie Utrecht op een inclusieve, duurzame, en innovatieve manier breed herkend en gewaardeerd worden? Hoe mooi is het om omwonenden en bezoekers in een tijd van versnelde transities (energie en mobiliteit) vertrouwde en verbindende ankerpunten te kunnen bieden die de leef- en wandelomgeving verrijken.

Het plan is om Landschap Erfgoed Utrecht samen met  Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Utrecht Altijd en Utrecht Time Machine (UTM) de voortgezet onderwijs (VO) scholen in de regio nieuw leven te laten blazen in 108 archeologische rijksmonumenten. In dit pilotproject plaatsen we bij tien van deze verdwenen buitenplaatsen een QR-code. Vervolgens worden vijf UTalent VO-scholen in de regio Utrecht uitgenodigd om twee van deze verdwenen buitenplaatsen inclusief QR-code te adopteren en middels projectonderwijs digitaal zichtbaar te maken.

Waarom deze scholen? Het projectonderwijs in de onderbouw leent zich uitstekend om de virtuele QR-code ruimtes met aansprekende, innovatieve en inclusieve digitale ervaringen te vullen. Voorts zijn de U-Talent scholen in een hecht netwerk verbonden met elkaar, met de Universiteit en de Hoge School.

Innovatie, educatie, en het UTM-team

Bij UTM zijn medewerkers en studenten van de Universiteit Utrecht in samenwerking met Het Utrechts Archief (HUA) en de afdeling erfgoed van de gemeente Utrecht erin geslaagd om met innovatieve digitale technieken de geschiedenis van de stad Utrecht nieuw leven in te blazen. Op dertig historische plekken ligt nu een QR-tegel, en er zijn meer onderweg in de Stad Utrecht.

We willen dat leerlingen meteen aan de slag kunnen gaan met onderzoekend leren, co-creatie en co-design. Daarvoor hanteren wij een unieke didactische benadering. Het team achter UTM heeft jarenlange ervaring met onderzoekend en activerend erfgoedonderwijs. Tijdens het universitaire vak genaamd ‘Levende geschiedenis’ (LivingPasts) krijgen studenten de kans om eigenaarschap te nemen over een locatie, bijvoorbeeld Dom Plein of Zuilen, om onzichtbare thema’s zichtbaar te maken in een digitaal prototype voor de smartphone. Voorbeelden van prototypes zijn bijvoorbeeld:

• Een interactieve ‘visual novel’ waarin gebruikers de morele uitdagingen van verzetsstrijders tijdens de tweede wereldoorlog ervaren
• Een digitale ‘walking tour’ door de geschiedenis van eten en bierbrouwen in Utrecht

Uit de pool van prototypes in de LivingPasts proeftuin kiezen en realiseren UTM projectmedewerkers eindproducten, die opgenomen worden in het UTM platform. De voornaamste les die is geleerd uit de LivingPasts experimenten is dat leerlingen en studenten een gevoel van eigenaarschap willen hebben in hun projecten. Daarom zien wij in dit project het erfgoedadoptiemodel van scholen als de sleutel tot het laagdrempelig, innovatief en duurzaam zichtbaar maken  van het erfgoed van verdwenen buitenplaatsen.

Met behulp van dit projectplan gaan Landschap Erfgoed Utrecht samen met het UTM team op 5 scholen met 10 geadopteerde buitenplaatsen aan de slag in onderbouwprojectonderwijs op basis van het principe van: co-creatie en co-design. Onze ondersteuning bij het analyseren van problemen, onderzoek, design, pilot-testing en evaluatie biedt de kans om unieke broedplaatsen voor creatief talent te realiseren in de onderbouw. We laten de 5 scholen in competitie gaan met elkaar om het creatief proces op een aansprekende wijze te stimuleren. De prijs gaat naar de school met de digitaal meest aansprekende QR-code omgeving waarin bezoekers kennis maken met blogs, vlogs, VR/AR visualisaties en andere digitale producten van de leerlingen.

Onze droom: Waar je ook bent in de provincie, je kunt in een oogwenk toegang krijgen tot inclusieve en meesleurende ervaringen over bijzondere locaties in de provincie met een historische achtergrond. Of het nou een visual novel of walking-tour podcast is, de ervaring past bij de locatie. En wie verdere diepgang zoekt, kan gelijk online de verhalen lezen die daarbij horen. Daarom is het cruciaal om een UTM-curator de beste prototypes te laten selecteren, organiseren en implementeren in de digitale voorkant van het UTM.